HÀNH TRÌNH AI – MỞ RA CHIẾN LƯỢC GIÁO DỤC HIỆN ĐẠI

Chào mừng quý vị đến với cuốn sách Ứng dụng AI trong giáo dục – một hành trình sáng tạo đầy nhiệt huyết và cảm hứng, được viết dành riêng cho những nhà giáo dục, nhà lãnh đạo trường học và tất cả những ai khao khát đưa nền giáo dục tiến vào kỷ nguyên số. Với tư cách là Chủ tịch Hội đồng Trường và người sáng lập Trường Tiểu học, THCS và THPT Hoàng Việt – một ngôi trường luôn tiên phong trong chuyển đổi số và ứng dụng trí tuệ nhân tạo vào dạy và học – tôi vô cùng tự hào được giới thiệu cuốn sách này như một công cụ thiết yếu nhằm khai phá tiềm năng của công nghệ AI trong giáo dục.

Trong bối cảnh công nghệ phát triển từng ngày và sự thay đổi diễn ra nhanh chóng trên toàn cầu, Ứng dụng AI trong giáo dục không chỉ cung cấp những kiến thức nền tảng về trí tuệ nhân tạo, mà còn mang đến những kinh nghiệm thực tiễn cùng hướng dẫn chi tiết về cách ứng dụng các công cụ AI tiên tiến như Midjourney để cá nhân hóa và nâng cao hiệu quả giảng dạy. Cuốn sách mở ra một cánh cửa mới, giúp các giáo viên và nhà lãnh đạo trường học không chỉ giải quyết các thách thức hiện tại mà còn sẵn sàng đón nhận những cơ hội phát triển vượt bậc trong thời đại số.

Chúng ta đang sống trong thời kỳ học tập thế kỷ 21, nơi mà sự sáng tạo, tính linh hoạt và khả năng tiếp cận công nghệ thông minh là những yếu tố then chốt để định hình tương lai. Ứng dụng AI trong giáo dục được viết với lòng nhiệt huyết và sự trách nhiệm, nhằm trang bị cho người dùng những kiến thức cũng như công cụ cần thiết để ứng dụng AI một cách an toàn, hiệu quả và có đạo đức. Cuốn sách giúp quý vị không chỉ nắm bắt các khái niệm cốt lõi của AI – từ học máy, học sâu đến phân tích dữ liệu đa phương thức – mà còn truyền cảm hứng để quý vị trở thành những người tiên phong, đưa ra những quyết định sáng suốt và xây dựng một môi trường học tập hiện đại, sáng tạo cho thế hệ tương lai.

Qua từng trang sách, quý vị sẽ được dẫn dắt qua các bước thực tiễn, từ việc hiểu rõ bối cảnh và thách thức trong giáo dục hiện nay đến cách ứng dụng các giải pháp AI nhằm cải thiện chất lượng giảng dạy và học tập. Chúng tôi mong rằng, với phong cách trình bày mạch lạc, dễ tiếp cận và đậm chất thực tiễn, Ứng dụng AI trong giáo dục sẽ trở thành người bạn đồng hành tin cậy, giúp quý vị mở rộng tư duy, khám phá những chiến lược đổi mới và tạo dựng một nền giáo dục Việt Nam vững mạnh, tiên phong trong kỷ nguyên số.

Hãy cùng nhau kết nối với công nghệ, biến những thách thức thành cơ hội và lan tỏa tinh thần đổi mới trong giáo dục. Chúc quý vị có những trải nghiệm học hỏi đầy hứng khởi và cùng nhau kiến tạo nên một tương lai giáo dục tràn đầy cảm hứng và sáng tạo.

Trân trọng!

Lê Đình Hiền

Chủ tịch Hội đồng Trường

Người sáng lập Trường Hoàng Việt

LỜI TỰA

Trí tuệ nhân tạo (AI) không còn là khái niệm xa lạ, mà đã len lỏi vào mọi khía cạnh của đời sống – từ kinh doanh, y tế cho đến giáo dục. Tuy nhiên, với giáo viên, AI vẫn là một chủ đề phức tạp, thậm chí gây e ngại: Liệu AI có thay thế giáo viên không? Nó có thực sự giúp nâng cao chất lượng giảng dạy? Chúng ta nên ứng dụng AI vào lớp học như thế nào để mang lại lợi ích tốt nhất cho học sinh?

Cuốn sách Ứng dụng AI trong giáo dục mang đến một cách tiếp cận cân bằng và thực tế. Thay vì tập trung vào lý thuyết - Rose Luckin, Karine George và Mutlu Cukurova – đã kết hợp giữa nghiên cứu học thuật và ứng dụng thực tiễn để giúp giáo viên từng bước hiểu và áp dụng AI một cách có hiệu quả. Từ việc hiểu rõ bản chất AI, cách tích hợp AI vào giảng dạy, đến cân bằng giữa công nghệ và đạo đức giáo dục, cuốn sách không chỉ trang bị kiến thức mà còn mang đến những ví dụ cụ thể từ bậc mầm non đến trung học phổ thông.

Là người có nhiều năm nghiên cứu và ứng dụng Al trong giáo dục tại Việt Nam, tôi đánh giá cao giá trị thực tiễn của cuốn sách này. Nó không chỉ giúp giáo viên hiểu về AI, mà còn hướng dẫn cách sử dụng AI như một công cụ hỗ trợ thay vì thay thế. Tại Việt Nam, khi các công nghệ giáo dục số đang phát triển mạnh mẽ, việc giáo viên làm chủ AI sẽ giúp nâng cao chất lượng giảng dạy, cá nhân hóa học tập và giảm tải các công việc hành chính không cần thiết.

Đây không chỉ là một cuốn sách dành cho giáo viên, mà còn là tài liệu tham khảo quý giá cho các nhà quản lý giáo dục, nhà hoạch định chính sách và bất kỳ ai quan tâm đến tương lai của giáo dục trong kỷ nguyên AI. Tôi tin rằng sau khi đọc xong, bạn sẽ có một cái nhìn rõ ràng hơn về cách AI có thể hỗ trợ bạn, học sinh của bạn, và cả nền giáo dục Việt Nam trong thời đại mới.

Wilson Lieu

Chuyên gia ứng dụng AI

Chủ tịch Liên Minh Phát Triển Năng Lực AI Việt Nam (AICA)

LỜI NÓI ĐẦU

Hằng ngày, tất cả chúng ta đều đang sử dụng ứng dụng trí tuệ nhân tạo, từ việc tìm kiếm các tuyến đường thông thoáng, dịch các trang web ngoại ngữ hay đọc lệnh bằng giọng nói để phát những bài hát yêu thích. Nhưng AI không chỉ đơn thuần khiến cuộc sống thêm phần tiện lợi; sự phát triển của nó tạo ra sự đột phá trong những nhiệm vụ khó nhằn như cuộn gập protein để hiểu rõ hơn về cơ thể người, hay tối ưu hóa trung tâm dữ liệu và cô lập các-bon để đạt mức phát thải ròng bằng không. Thành tựu của những cải tiến này phụ thuộc vào việc xây dựng công nghệ AI một cách có trách nhiệm chậm rãi, an toàn, bảo mật và vì lợi ích chung.

AI mang lại lợi ích nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro: những rủi ro cần phải được kiểm soát và những rủi ro trong ngành công nghiệp cần được giảm thiểu, sau cùng là loại bỏ tận gốc. Chính phủ và doanh nghiệp thường hành động nhanh chóng hơn khi có áp lực từ công chúng, nhưng đối với công nghệ, công chúng vẫn chưa có phản ứng mạnh mẽ nào.

Mối quan hệ của công chúng với AI rất phức tạp. Điều này có phần dễ hiểu, bởi lĩnh vực này khá mơ hồ, được coi là “lãnh địa của giới kỹ thuật”, do 1% giới siêu giàu dẫn dắt và đang vận hành với tốc độ chóng mặt.

Một mặt, công chúng được hứa hẹn mơ hồ về lợi ích xã hội AI mang lại. Đơn giản nhất là AI nhận diện được gương mặt bạn và mở khóa điện thoại; nó giúp bạn tìm bộ phim hoàn hảo nhất. Hơn thế, nó sẽ làm những công việc bẩn thỉu, nguy hiểm, nhàm chán mà bạn không muốn làm; nó sẽ lái xe và chăm sóc thú cưng cho bạn. Tình trạng này có thể dẫn tới việc mọi người lựa chọn sự tiện lợi hơn là quyền riêng tư công chúng chấp nhận lợi ích trước mắt mà không đặt ra những câu hỏi về tác động, hay ngừng lại dù một chút để hỏi tại sao. AI được tạo ra cho ai? Chúng ta vô tình bỏ qua điều gì khi sử dụng công nghệ này? Điều đó có đáng giá hay không? Và khi sự cố chấm điểm A-Level năm 2020 xảy ra, học sinh đã tức giận mà la hét lên rằng “thuật toán chết tiệt” ngay bên ngoài số 10 phố Downing. Bất chấp việc các chuyên gia tin rằng sự cố này chỉ là do toán học căn bản (không phải AI) bị sử dụng sai cách, đặt sai câu hỏi trong một thiết lập chưa phù hợp, nhưng báo chí và công chúng lại coi đây là một thuật toán AI “đột biến” gây bất lợi cho cả nhóm, thậm chí là cả một thế hệ.

Hậu quả là gì ư? Tích cực nhất là sự hoài nghi của công chúng về AI. Tệ nhất là họ hoàn toàn bác bỏ tiềm năng tích cực của AI.

Có quá nhiều người bị bỏ lại phía sau. Khoảng cách kỹ thuật số đang ngày càng được nới rộng, cùng với đó là sự bất bình đẳng gia tăng, còn hệ sinh thái AI thất bại trong việc truyền cảm hứng, cũng như giành được lòng tin của công chúng. Công nghệ mới này khó có thể tiếp cận, thậm chí không thể tiếp cận. Người ta tin rằng nó bị thổi phồng hoặc quá khó hiểu, cuối cùng là công chúng nghĩ AI không dành cho họ.

Để AI mang lại lợi ích cho xã hội và nền kinh tế, mọi người đều cần sử dụng nó theo cách nào đó. Và giờ đây, mọi thứ dần rõ ràng hơn, dù là trong việc xây dựng, chung sống, làm việc hay vui chơi với công nghệ, tất cả mọi người đều cần có kiến thức về AI và dữ liệu cơ bản để tham gia một cách an toàn và có ý thức.

Với vai trò Chủ tịch Hội Đồng AI của Chính phủ Anh, tôi đã thúc đẩy sự phát triển của AI đồng thời đảm bảo sự đồng thuận của công chúng. Tôi tin rằng hệ sinh thái AI nên lôi kéo được sự chú ý của công chúng, lắng nghe và hành động dựa trên quan điểm của họ.

Vào tháng 6 năm 2020, Hội đồng AI đã đồng ý rằng chúng tôi cần đưa ra tầm nhìn chung về cách thức AI phát triển ở Anh. Một trong những trụ cột chính tập trung vào kỹ năng và sự đa dạng. Chúng tôi đề xuất chính phủ tăng gấp đôi các sáng kiến để phát triển, chào đón, cũng như giữ chân những nhà nghiên cứu và kỹ sư AI tài năng nhất ở Anh. Bên cạnh đó, chúng tôi nhấn mạnh vào nhu cầu phải đảm bảo lực lượng lao động sẵn sàng cho một tương lai được hỗ trợ bởi AI, và một cuộc sống gắn bó với công nghệ này.

Vậy làm thế nào để mọi người được truyền cảm hứng khi theo đuổi sự nghiệp trong lĩnh vực AI? Làm thế nào để chúng ta có thể hỗ trợ cách học và cách làm việc hiệu quả, có đạo đức, với các công cụ kỹ thuật số thông minh được ứng dụng bởi AI? Các chiến dịch cộng đồng hẳn sẽ đóng một vai trò nhất định, nhưng giáo dục – từ độ tuổi học sinh, cùng chương trình giảng dạy quốc gia, và những sáng kiến học tập suốt đời – sẽ là các kênh then chốt cho sự tham gia này.

Đó chính là lý do mà cuốn sách này – một tác phẩm của Rose Luckin, Karine George và Mutlu Cukurova, ba nhà giáo dục xuất sắc – lại được đánh giá là ra mắt đúng trọng tâm, đúng thời điểm. Cuốn sách hướng tới các nhà giáo dục – lực lượng tuyến đầu với những công việc khó khăn nhất, những người đang phát triển nhân lực để xây dựng và vận hành một xã hội có sự hỗ trợ của AI.

Cho đến giờ, các nhà giáo dục vẫn đang ở vị thế như đa số công chúng. AI là lĩnh vực mà họ cảm thấy “quá bận để quan tâm”, vừa khó hiểu vừa không đáng tin cậy, và với những ưu tiên cấp bách khác, họ không cảm thấy áp lực phải tìm hiểu nó. Nhưng với sự phát triển bùng nổ của công nghệ giáo dục trong đại dịch, mọi thứ đã thay đổi. Giờ đây, AI được coi là công cụ quý giá trong giảng dạy và học tập, một yếu tố nòng cốt trong kho kiến thức mà con người cần để phát triển. Chưa bao giờ áp lực phải hiểu rõ và định hình được lĩnh vực mới này đối với các nhà giáo dục lại rõ ràng đến thế.

Rose, Karine và Mutlu đã tạo ra một cuốn sổ tay hướng dẫn thân thiện giúp mọi giáo viên luôn ở trong tâm thế “sẵn sàng với AI”. Sau khi đã khái quát ngắn gọn các định nghĩa, nguồn gốc và lịch sử của AI, các tác giả đi sâu vào những lý do thực tiễn, cách thức một giáo viên có thể ứng dụng AI trong hoạt động giảng dạy. Các câu hỏi và khung hướng dẫn hữu ích được đan xen với các ví dụ, và lời giải thích rút ra từ trường học và khoa học học tập. Những lời khuyên về việc thu thập dữ liệu thông minh, có đạo đức cũng được để cập, giúp giáo viên dễ dàng đưa ra bằng chứng cho câu hỏi khó nhằn về việc phương pháp nào sẽ phát huy được hiệu quả trong lớp học của họ, đồng thời phù hợp với kết quả học tập họ mong muốn.

Điểm quan trọng nhất là các tác giả cam kết rằng người dùng không cần phải là chuyên gia, hoặc nhà khoa học dữ liệu mới ứng dụng được AI, điều này làm tôi thấy nhẹ nhõm bởi tôi cũng không phải là chuyên gia, và phần lớn mọi người đều như vậy. Cuốn sách này sẽ không chỉ dành cho giáo viên STEM – ảnh hưởng của AI sẽ tác động đến những công cụ giảng dạy và học tập trên mọi lĩnh vực, còn các tác động của việc ứng dụng AI có liên quan đến tất cả các môn học, từ tiếng Anh, toán học, địa lý cho tới triết học. Điều quan trọng là hiểu biết về các thành tố tạo nên AI, cùng với đó là cách thức ta kết hợp chúng lại với nhau để phát huy tiềm năng của người dùng. Chính điều này sẽ mở ra cánh cửa cho những cuộc tranh luận về AI. Và thông qua cuốn sách, Rose, Karine và Mutlu đã trao cho giáo viên tấm vé thông hành để tham gia vào một trong những thảo luận cộng đồng quan trọng nhất của thời đại. Hãy tham gia, tận hưởng hành trình, rồi để mọi người cùng tham gia với bạn!

Tabitha Goldstaub

London, Anh

Tháng 8 năm 2021